156 ~ Αλέκος Φασιανός: Είμαι τοπικός καλλιτέχνης

*[ο παππούς μου] έπαιξε τον πρωταρχικό ρόλο. Ήταν καλλιτεχνική φύση. Όταν με είδε πώς ζωγράφιζα, με ενεθάρρυνε πάρα πολύ. Με πήρε κοντά του και έκανα τα πρωτογράμματα στα χειρόγραφα, γιατί έγραφε σχόλια για τα ευαγγέλια και άλλα κείμενα. Ο παππούς μου είχε χιούμορ. Από αυτόν κληρονόμησα το χιούμορ...

*... η μαμά ήταν ελεύθερη. Μου αγόραζε μικρούς μουσαμάδες, που εγώ ζωγράφιζα. Μετά τους πήγαινε στου Λυμπεράκη και έλεγε «Μου είπε ο γιος μου 13,5x21,2» κι αυτό έμοιαζε παράξενο, να ακούνε τόσες λεπτομέρειες από ένα παιδί 14 ετών. Ήμουν σαν μια μασκότ εκεί και μια φορά είχα γνωρίσει και τον Μόραλη. Μετά, σε μια Πανελλήνια έστειλα κι εγώ ένα έργο, γιατί νόμιζα ότι καθένας μπορούσε να στείλει έργο. Φυσικά, δεν το δέχθηκαν, λόγω της ηλικίας μου...

*Είχαμε πολλές στολές μουσικών στο σπίτι μας. Ο πατέρας μου ήταν αξιωματικός μουσικής. Είχε οργανώσει όλες τις στρατιωτικές μπάντες, φιλαρμονικές. Οι στολές ήταν εντυπωσιακές και πολύχρωμες. Εγώ ενθουσιαζόμουν με τα χρώματα Ήταν τελείως αντίθετα με τον τρόπο ζωής και την εμφάνιση των ανθρώπων που φορούσαν γκρίζα και μουντά χρώματα.

Μου έκανε εντύπωση πώς έβγαιναν οι άνθρωποι τις Κυριακές καλοντυμένοι, με μαύρα κοστούμια και αυστηρές γραβάτες και παπούτσια λουστρίνια και περπατούσαν στους χωματόδρομους. Αυτές οι εικόνες ήταν παράξενες για μένα. Δηλαδή, άνθρωποι καλοντυμένοι, να κάνουν βόλτες στους χωματόδρομους του Μεταξουργείου και σε άλλες γειτονιές πλάι σε χαμόσπιτα με μισογκρεμισμένους σοβάδες, ανάμεσα σε βρωμόνερα και σαπουνάδες. Μου έκαναν πολλή εντύπωση αυτές οι εικόνες. Κάπως έτσι, σκεπτόμουν, θα ήταν και οι αρχαίοι Έλληνες, γιατί έμεναν σε πολύ απλά σπίτια πλινθόκτιστα και έβγαιναν καλοντυμένοι με τους χιτώνες και πήγαιναν στους ναούς...

*Είχα δει ένα έργο του [του Μπουζιάνη] και ενθουσιάστηκα... Τότε ερχόταν στο θείο μου ένας πλασιέ βιβλίων και μου έφερνε βιβλία του Βαν Γκογκ, του Ρουό, του Μαρκέ και του Γκογκέν. Ο Ρουό μου έκανε πολλή εντύπωση. Ο Μαρκέ μου άρεσε περισσότερο, γιατί νόμιζα ότι μπορούσα να ζωγραφίσω κι εγώ έτσι. Μετά ήταν και οι εικόνες στις εκκλησίες. Εκεί πήγαινα με τον παππού μου στο Μοναστήρι του Δαφνιού, την παραμονή της λειτουργίας και κοιμόμαστε κατάχαμα. Έβλεπα τις εικόνες των αγίων στους τοίχους γεμάτους υγρασία και ανάμεσα, κάτι σαύρες και σαρανταποδαρούσες... Αυτά όλα με συγκινούσαν. Ήθελα να τα ζωγραφίσω. Νομίζω ότι ήθελα να ζωγραφίζω από τη στιγμή που κατάλαβα τον κόσμο. Έβλεπα τις εικόνες και ήθελα να τις αντιγράψω, αλλά δεν μπορούσα να καταλάβω την τεχνική. Μετά, όταν είδα τα έργα του Μαρκέ και αργότερα τα αρχαία Ελληνικά, με ενεθάρρυναν και μου άνοιξαν τους δρόμους για τη ζωγραφική.

* [στην εφηβεία] για πρώτη φορά έκανα με πενάκι ένα έργο που λέγεται "Ο πόλεμος". Ήμουν τότε επηρεασμένος από τον εμφύλιο, δέκα επτά ετών, πριν πάω στη Σχολή Καλών Τεχνών. Ήταν ένα τανκ με σήμα γερμανικό. Και γύρω τα είχα ανακατέψει όλα. Αξιωματικούς, ανθρώπους νεκρούς, όπλα, οβίδες και όλα τα υλικά του πολέμου, σε μια σύνθεση παραγεμισμένη. Μετά, όταν μπήκα στη Σχολή Καλών Τεχνών, δεν ζωγράφιζα πια έτσι. Εκεί έπρεπε να γίνεται μια ζωγραφική με μετρήματα με άξονες, με τριγωνάκια σχηματοποιημένα... Απελευθερώθηκα μόνος μου, γιατί είδα ότι αυτή η ζωγραφική δεν σε οδηγούσε στη γνώση της φύσης, αλλά στη γεωμετρική αποτύπωση.

*Πήγαινα συχνά στο Αρχαιολογικό Μουσείο και έβλεπα στα βάζα και στις λευκές ληκύθους τις παραστάσεις. Έλεγα πως οι ζωγράφοι αυτοί κάνανε ένα ελεύθερο σχέδιο. Δεν είχανε ασφαλώς μπροστά τους ένα μοντέλο όταν έφτιαχναν το βάζο. Σκέφτηκα ότι αυτοί είχαν κατανοήσει την πραγματικότητα.

Βλέποντας τα έργα του Μουσείου και τα προηγούμενα έργα μου, επανήλθα σ' αυτήν την αίσθηση της πραγματικότητας της φύσης. Προσπαθούσα, δηλαδή, να αντιγράψω τη φύση και επειδή δεν μπορούσα να την κάνω ακριβώς, την έκανα όπως μπορούσα, με τα δικά μου μέσα. Κι έτσι διαμορφώθηκε, κατά κάποιο τρόπο, αυτό το ύφος της ζωγραφικής μου. Έκανα εκείνη την εποχή μια ενότητα από μουσικούς.

*Μετά είναι οι ποδηλάτες και οι παραμορφωμένοι άνθρωποι. Έβλεπα τότε εφιάλτες , είχα επηρεαστεί και από τα σουρεαλιστικά ποιήματα του Σαχτούρη κι έκανα ανθρώπους με τεράστια μάτια μέσα σε κήπους...
...στους ποδηλάτες υπάρχουν τα πιο ζωντανά βιώματα. Είναι οι ήρωες της μεταπολεμικής εποχής. Οι άνθρωποι που ζούσαν με το αμερικανικό όνειρο μέσα από τα δέματα από την ΟΥΝΡΑ. Που φορούσαν τα φαρδιά παντελόνια, τα χρωματιστά πουκάμισα και τις γραβάτες και σακάκια που ποτέ δεν ήταν στο κανονικό μέγεθος, ρούχα μιας πεπερασμένης μόδας του '35. Είμαι εγώ. Είμαστε εμείς. Εμείς, αυτοί οι καλοντυμένοι νέοι, νοικιάζαμε ποδήλατο και πηγαίναμε στη Βουλιαγμένη. Και τα ποδήλατα συχνά τα στολίζαμε με δάφνες και θυμάρια. Εικόνες γραφικές και ρομαντικές μαζί. Γιατί, όπως τις έβλεπα, ένιωθα έναν υπερβατισμό. Ο ποδηλάτης δεν ήταν μια απλή μορφή νέου, αλλά ένας Πήγασος με κόκκινη γραβάτα, που ανέμιζε καθώς κατηφόριζε το δρόμο, χτυπώντας εκείνο το γραφικό, με τον περίεργο ήχο κουδουνάκι του ποδηλάτου του.

*...είμαι πάντα κοντά στη δημιουργία. Όταν φτιάχνω κάτι, ευχαριστιέμαι απόλυτα. Οι πρώτες δημιουργίες ήταν σαν λάμψη. Ξαφνικά πετάγεται μια φωτιά όταν ανακαλύπτεις τη ζωγραφική. Και δεν θα έχεις ξανά ποτέ αυτό το συναίσθημα, γιατί το πρώτο έργο που έφτιαξα (είναι ένας μουσικός με στολή, που κάθεται σκεπτικός με το χέρι ακουμπισμένο στο σαγόνι), τότε για μένα αυτό ήταν κάτι πολύ έντονο και το κοίταζα για μια εβδομάδα. Ήταν το δημιούργημά μου.

*Αυτοδίδακτος, αλλά επιστημονικώς αυτοδίδακτος θέλω να είμαι, γιατί βγαίνει η διδαχή μου μέσα από την παρατήρηση της φύσης. Δεν είμαι ένας λαϊκός αυτοδίδακτος που δεν παρατήρησε τη φύση.

*Αυτό που άλλοι το θεωρούν μειονέκτημα, εγώ το βλέπω προτέρημα, γιατί πιστεύω ότι κάθε λαός μπορεί να μορφώσει τη δική του κουλτούρα, δεν έχει ανάγκη να προστρέχει αλλού, και αν το κάνει το κάνει μόνο από αδυναμία. Οι περισσότεροι καλλιτέχνες προστρέχουν στη Δύση και στην Αμερική και δεν βλέπουν τις πηγές τους. Ο Μαγιακόφσκι έχει γράψει ένα ποίημα καταπληκτικό, που λέει: «Δεν έχω ανάγκη από το Παρίσι, γύρισα από το Παρίσι...», κάπως έτσι. Εγώ πιστεύω στις δικές μας πηγές. Είμαι τοπικός καλλιτέχνης.
Aλέκος Φασιανός (1935)

*αποσπάσματα από συνέντευξη που παραχώρησε
ο Αλέκος Φασιανός στην Κίτσα Μπόντζου για το
περιοδικό ΕΝΑ - τχ. 42, 13 Οκτ. 1993
*Φωτογραφίες: in.gr, aparaskevi-images.gr,
ellinikospiti.gr, ethnos.gr

κάτι ακόμα:
- 9 Οκτ. 2013: Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής ο Αλέκος Φασιανός