151 ~ Γιάννης Κακλέας: Τα παιδικά μας χρόνια είναι οι γεύσεις και οι μυρωδιές

*Εμείς είμαστε Βαλκάνιοι. Φέρε μια εικόνα στο μυαλό σου: μονοκατοικία, φουλ το ραδιόφωνο και η τηλεόραση τέρμα, πρέπει να βλέπαμε συνέχεια ματς. Σαν σκηνή από ταινία του Κουστουρίτσα ήμασταν. Φτωχή οικογένεια -στιλβωτής ήταν ο πατέρας μου-, ζούσαμε σε μια γειτονιά της 25ης  Μαρτίου, στην Ανάληψη. Και κάθε Κυριακή στο τραπέζι είχαμε ψητό με πατάτες. Τα παιδικά μας χρόνια είναι οι γεύσεις και οι μυρωδιές. Θυμάμαι τη διαδρομή, από το σπίτι στο φούρνο, για να πάρω το ταψί με το φαγητό.
[Κάθε φορά έκανε την ίδια σκέψη: Να είχε έναν χοντρό μαρκαδόρο και κάποια στιγμή που δεν θα κοίταζε ο φούρναρηε να άλλαζε όνομα. Να έγραφε «Κακλέας» σε ένα ξένο ταψί, πιο μεγάλο, με πιο πολύ κρέας και μπόλικες καλοψημένες πατάτες. Τι περισσότερο μπορεί να θέλει ένα παιδί από ένα γεμάτο πιάτο; Μία φορά έστω να έτρωγε όσο ήθελε. Να έσκαγε από το φαγητό!]

*Ο πατέρας μου ήταν όμορφος άνθρωπος, τα πράγματα όμως στο σπίτι δεν ήταν πολύ ήρεμα. [Φασαριόζικη οικογένεια, με εκρήξεις όσο τα παιδιά μεγάλωναν. Και κορύφωση τη στιγμή που ο γιος τους τους ανακοίνωσε ότι σκόπευε να φύγει από τη Θεσσαλονίκη - πρέπει να ήταν τέλος του '70. Τον πέταξαν έξω από το σπίτι. Εκείνοι είχαν ριζώσει στην πόλη τους και αρνούνταν πεισματικά ότι το παιδί τους θα άφηνε το «οχυρό» για την πρωτεύουσα. Και μάλιστα για να γίνει ηθοποιός.]

*Η μητέρα μου μαγείρευε χάλια. Δεν ήθελε να έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα, ήταν καθαρή εκπρόσωπος του ντανταϊσμού. Ο πατέρας μου έπαιζε μπουζούκι. Μάλλον γι' αυτό και εμένα μου αρέσουν τα ρεμπέτικα και ο Μάρκος Βαμβακάρης - η Σύρος, τι ωραίο νησί!

*Δεν ξυπνάω νωρίς και αυτό το ξέρουν όλοι και ευτυχώς το σέβονται. Την ώρα του καφέ δεν μιλάω σε κανέναν. Είναι η δική μου στιγμή συγκέντρωσης.

*Η χειρότερη στιγμή μου ήταν όταν ερχόμουν εδώ μέσα [στην κουζίνα]. Δεν ήθελα να ξυπνάω. Δεν ήθελα να κάνω τίποτα. Είχα κατάθλιψη. Σωριαζόμουν πάνω στο τραπέζι, δεν είχα τη δύναμη να κουνηθώ, δεν ήξερα πού πήγαινα, είχα χάσει τον εαυτό μου, βαθιά και ουσιαστικά. Τώρα όμως η ζωή μου είναι πολύχρωμη, αισιόδοξη, γι' αυτό και θέλω να έχει η κουζίνα μου έντονο χρώμα.

*Μικρός έγραφα σε χαρτί τα όνειρά μου. [Οσο μεγαλώνει, όμως, δεν τα θυμάται.]  Είναι τέτοια η κούραση, που πέφτω ξερός. Το δικαίωμα στην τεμπελιά που διεκδικούσαμε κάποτε δεν ήρθε ποτέ. Είχα πιστέψει κι εγώ το παραμύθι ότι μεγαλώνοντας όλα θα έστρωναν. Τίποτα, όμως, ούτε αργίες ούτε διακοπές. Τώρα το μόνο που ονειρεύομαι είναι θεατρικούς χώρους, βιότοπους καλλιτεχνικούς. Δεν με ενδιαφέρει ο χρόνος. Δεν μετράω την ηλικία. Νιώθω άχρονα. Τα υπόλοιπα τα θεωρώ λίγο αμερικανιές. Το μόνο που θέλω είναι να ζήσω... θεατρικές καταστάσεις. Και πώς να σ' το πω, επειδή λατρεύω τον κινηματογράφο; Μερικές φορές νιώθω σαν τον Στιβ Μακ Κουίν, στη "Μεγάλη Απόδραση". Θυμάσαι στην ταινία, τη φόρα που παίρνει όταν γκαζώνει με τη μηχανή του, σε εκείνη την ανεπανάληπτη σκηνή όπου θέλει να πηδήξει απέναντι, να περάσει το φράχτη, να το σκάσει και να προσγειωθεί στην ελευθερία του; Κάπως έτσι με ονειρεύομαι. Θέλω να ζήσω τη μεγάλη απόδραση.
Γιάννης Κακλέας

*αποσπάσματα από συνέντευξη που παραχώρησε
ο Γιάννης Κακλέας στην Λίνα Παπαδάκη για το
περιοδικό Κ της Καθημερινής - τχ.516, 21.04.2013
*Φωτογραφίες: tovima,gr, dailymotion.com, K, ethnos.gr,

150 ~ Ίνγκμαρ Μπέργκμαν: Ο φόβος ήρθε αργότερα

Όταν γεννήθηκα, τον Ιούλη του 1918, η μητέρα μου, είχε την ισπανική γρίπη, εγώ τα χάλια μου και με βάφτισαν βιαστικά στο νοσοκομείο. Μια μέρα ήρθε επίσκεψη ο γηραλέος οικογενειακός γιατρός, με κοίταξε και είπε: "Αυτός εκεί πεθαίνει από ατροφία". Η γιαγιά μου από τη μεριά της μητέρας μου, με πήρε τότε στο εξοχικό σπίτι στην Ντάλαρνα. Πήγαμε με το τρένο, που εκείνη την εποχή έκανε μια μέρα και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού με τάιζε με γλυκό κουλούρι βουτηγμένο στο νερό.

...Όλα αυτά τα θυμάμαι, δεν θυμάμαι όμως κανένα φόβο. Ο φόβος ήρθε αργότερα».

* *

Η αφοσίωσή μου ενοχλούσε τη μητέρα μου, τη νευρίαζε. Η τρυφερότητά μου κι οι ξαφνικές μου εκρήξεις την ανησυχούσαν. Συχνά με έδιωχνε με παγερά ειρωνικό τόνο. Έκλαιγα από οργή και απογοήτευση. Η σχέση της με τον αδερφό μου ήταν απλούστερη, μια και διαρκώς έπρεπε να τον προστατεύει από τον πατέρα που τον ανέθρεψε με συστηματική σκληρότητα και το ξύλο ήταν ένα σύνηθες επιχείρημα. Σιγά - σιγά κατάλαβα ότι η λατρεία μου, πότε τρυφερή και πότε έξαλλη, είχε πολύ μικρά αποτελέσματα.

* *

Η μητέρα δεν άντεχε την αδιαφορία και την απόσταση, αυτά ήταν τα δικά της όπλα. Έμαθα λοιπόν να βάζω φρένο στο πάθος μου κι άρχισα ένα περίεργο παιχνίδι όπου το κύριο συστατικό ήταν υπεροψία και ψυχρή ευγένεια Δεν θυμάμαι καθόλου τι έκανα αλλά η αγάπη είναι εφευρετική και σύντομα είχα καταφέρει να δημιουργήσω ενδιαφέρον γύρω από το αιμορραγούν εγώ μου.

* *

Η γέννηση της αδερφής μου - εγώ είμαι τεσσάρων χρονών - αλλάζει ριζικά την κατάσταση. Ένα παχύ, κακομούτσουνο πράγμα παίζει ξαφνικά τον κύριο ρόλο. Εξορίζομαι από το κρεβάτι της μητέρας μου, ο πατέρας λάμπει πάνω από το ωρυόμενο πακέτο. Ο δαίμονας της ζήλιας μού μαγκώνει την ψυχή, θυμώνω παράφορα, κλαίω, χέζω στο πάτωμα και πασαλείβομαι. Ο μεγάλος μου αδερφός κι εγώ, συνήθως θανάσιμοι εχθροί, κλείνουμε ειρήνη και σχεδιάζουμε διάφορους τρόπους να σκοτώσουμε αυτό το απαίσιο ζώο.

* *

Η εξωτερική μου εμφάνιση είναι θλιβερή. Είμαι γκρινιάρης και οξύθυμος, δέχομαι όλη την τρυφερότητα και όλες τις φροντίδες σαν κάτι φυσικό αλλά γκρινιάζω σαν κακομαθημένο παιδί. Είμαι παρ' όλη τη ρουτίνα και την αυτοπειθαρχία, άβουλος και χαμένος, δεν ξέρω από τη μια μέρα στην άλλη τι θα γίνει. Δεν μπορώ να σκεφτώ μια βδομάδα μπροστά. Πώς θα είναι η ζωή μου, η δουλειά μου στο θέατρο, το φιλμ. Τι θα γίνει με τη Σινεματογκράφ, την κόρη των ματιών μου;

* *

Η νύχτα είναι άυπνη. Μια έκρηξη από ιδέες και σχέδια με κρατεί ξύπνιο. Όταν ούτε υπνωτικό, μουσική, η Σέλμα ή μπισκότα βοηθούν, σηκώνομαι και κάθομαι στο γραφείο. Βιαστικά γράφω την υπόθεση μιας ταινίας που την ονομάζω "Μητέρα και Κόρη και Μητέρα". Σημειώνω ότι τους ρόλους θα παίξουν η Ίνγκριντ Μπέργκμαν και η Λιβ Ούλμαν.

* *

Η Ίνγκριντ κι εγώ πήγαμε στο Χόλιγουντ για να τριφτούμε μια φορά κι εμείς με τις διασημότητες. Επίσημα ήμουν καλεσμένος σ' ένα σεμινάριο στην Κινηματογραφική Σχολή του Λος Άντζελες. Τα πάντα ήταν πέρα από κάθε προσδοκία. Ο ουρανός του Λος Άντζελες σαν κίτρινο δηλητήριο. Το επίσημο γεύμα με σκηνοθέτες και ηθοποιούς. Το απερίγραπτο δείπνο στο παλάτι του Ντίνο ντε Λαουρέντις με θέα την πόλη και τον Ειρηνικό Ωκεανό. Η γυναίκα του Σιλβάνα Μάγκανο, η τέλεια καλλονή του '50, μεταμορφωμένη σ' έναν περιπλανώμενο σκελετό με καλομακιγιαρισμένο κρανίο και ανήσυχα πληγωμένα μάτια. Η ωραία, δεκαπεντάχρονη κόρη που δεν έφευγε από το πλευρό του πατέρα, το κακό φαγητό, η λαδωμένη αδιάφορη ευγένεια.

* *

Βρήκαμε τα ημερολόγια της μητέρας στο χρηματοκιβώτιο. Ο πατέρας καθόταν κάθε μέρα μετά το θάνατο της μητέρας μ' ένα μεγεθυντικό φακό και προσπαθούσε να διαβάσει το μικροσκοπικό, εν μέρει κωδικοποιημένο κείμενο. Αργά καταλάβαινε ότι δεν ήξερε αυτή τη γυναίκα με την οποία είχε ζήσει σ' έναν πεντηκονταετή γάμο. Γιατί η μητέρα δεν έκαψε τα ημερολόγια της; Μια καλά σχεδιασμένη εκδίκηση: τώρα μιλάω και δεν μ' αγγίζεις, σου λέω τα πιο βαθιά μου, δεν μπορείς ν' απαντήσεις με το να σωπαίνεις. Τώρα δεν μπορείς να σωπαίνεις όπως σώπαινες όταν παρακαλούσα, έκλαιγα, μαινόμουν.
Τώρα αντιλήφθηκα ότι η μητέρα πήγαινε να διαλυθεί. Τα πόδια είχαν εξαφανιστεί κάτω από το σάλι, το χλωμό πρόσωπο είχε ξεκολλήσει από το λαιμό και αιωρείτο πάνω από την ανατολίτικη κουρτίνα, τα μάτια ήταν μισόκλειστα.

* *

...δημιούργησα ένα εξωτερικό πρόσωπο, που είχε πολύ μικρή σχέση με τον πραγματικό εαυτό μου... Καμιά φορά παρηγοριέμαι ότι όποιος έζησε στο ψέμα αγαπάει την αλήθεια.
Ernst Ingmar Bergman (1918–2007)

* τα αποσπάσματα είναι από το βιβλίο
Ingmar Bergman Αυτοβιογραφία - Η μαγική κάμερα
Εκδόσεις: Κάκτος, 1989
Μετάφραση: Θόδωρος Καλλιφατίδης
Από προδημοσίευση στο περιοδικό ΕΝΑ, τχ. 24 / Νοε. 1989
* φωτογραφίες: listal.com, bergmanorama.webs.com,
film-international.com, ilhotarockfestival.wordpress.com,
sweden.se