30 Μαΐ 2008

50 ~ Damian Damianof: Μεγάλωνα χωρίς παιδικότητα


Αυτοβιογραφία

Γεννήθηκα σ' έναν ανατριχιασμένον αιώνα,
στη γη ήρθα κάπως ανεπίκαιρα - ακόμη
δεν ήξερα αυτό που "άνθρωπος" λένε, κ' είχα
δει κιόλας ανθρώπινο αίμα χυμένο' δεν είχα
ακόμη ανασάνει την ευφρόσυνη μέρα, και την είχαν
κιόλας οι κάλυκες των πολυβόλων σκοτεινιάσει.
Μια αμαρτωλή, Λιλή Μαρλέν τη λέγαν, είχε
αναλάβει να με κοιμίζη τα βράδια μ' ελαφρά τραγούδια.
Και μεγάλωνα χωρίς παιδικότητα, χωρίς παιγνίδια,
μέσα στης αεράμυνας το σύριγμα από τις σειρήνες,
και κανένας δε μπόρεσε ποτέ να τιθασέψη
την αγριεμένη, παιδιάτικη φωνή μου. Ξένα τζάμια
δεν έσπασα εγώ με σφεντόνες, καθώς οι συνομήλικοί μου,
εγώ 'μουν μόνο ένα παιδί με ματογυάλια, που 'χεν
άριστη επίδοση στο μάθημα της Ιστορίας. Όνειρο να 'ταν,
άραγε; Δε θυμούμαι! Αλλ' ήταν, τι 'ταν; Κρότος ήταν,
εκπυρσοκρότηση! Κοιμήθηκα παιδί και ξύπνησα άντρας:
ένας ομήλικός μου, στην πλατεία, νεκρός κειτόταν.
Σύντροφοι, πέστε μου, σύντροφοι με τα ματωμένα
μέτωπα, έχω κ' εγώ το δικαίωμα να τραγουδήσω
τη λευτεριά; Ένα παιδί με ματογυάλια
ήμουν μονάχα, όταν εσείς πεθαίνατε γι' αυτήν.

Νταμιάν Νταμιάνωφ (1935)


* Το ποίημα είναι από την Ανθολογία Βουλγαρικής
Ποιήσεως
του Άρη Δικταίου - Εκδ. Δωδώνη, 1971

Ετικέτες , ,

17 Μαΐ 2008

49 ~ Emile Michel Cioran: ...αλλά η νύχτα ήταν τέλεια.

Ίμπιζα, 31 Ιουλίου 1966. Τη νύχτα αυτή, τελείως ξύπνιος γύρω στις τρεις. Αδύνατον να μείνω άλλο στο κρεβάτι. Βγήκα να περπατήσω κοντά στη θάλασσα, σπρωγμένος από σκέψεις πιο σκοτεινές δε γίνεται. Και αν πήγαινα να πέσω από τον γκρεμό; Ήρθα εδώ για τον ήλιο, και δεν μπορώ να ανεχθώ τον ήλιο. Όλος ο κόσμος είναι ηλιοκαμμένος, πρέπει να μείνω άσπρος, χλωμός. Όσην ώρα έκανα κάθε λογής πικρούς συλλογισμούς, κοίταζα τα πεύκα, τα βράχια, τα κύματα που τα "επισκεπτόταν" το φεγγάρι, και ένιωσα ξαφνικά πόσο γερά ήμουν καρφωμένος πάνω σ' αυτό το όμορφο καταραμένο σύμπαν.

Ίμπιζα, 1η Αυγούστου 1966. Πέρσι, στο πικ-άπ που μου είχε δανείσει ο Φ., άκουσα ένα δίσκο που με καταγοήτευσε. Ήταν ένα ισπανικό τανγκό, να σου ξεσκίζει την καρδιά. Όταν επέστρεψα στο Παρίσι, προσπάθησα να ξαναθυμηθώ το ρυθμό και τη μελωδία. Αδύνατον. Ένα χρόνο μετά, ξαναβρίσκομαι στο ίδιο σπίτι. Την επομένη από την αφιξή μου, την ώρα του μεσημεριανού ύπνου, βλέπω στ' όνειρό μου ότι ακούω ένα τανγκό. Ξυπνώντας είχα ξαναβρεί το τανγκό μου.

...
Τη νύχτα αυτή, για να παρηγορηθώ που δεν μπορούσα να κοιμηθώ, είπα στον εαυτό μου ότι, αν ο ύπνος μού είχε δοθεί όπως στους άλλους, δεν θα μπορούσα να αγκαλιάζω με το μάτι αυτά τα δέντρα με φόντο τον ουρανό και τα κύματα στο βάθος, ούτε θα μπορούσα να νιώθω μ' αυτόν τον τόσο οξύ τρόπο την ανομοιότητά μου με τα όντα, την απόλυτη μοναξιά μου ανάμεσά τους.

Σκέφτηκα επίσης ότι το δράμα μου προερχόταν από τη δίψα μου να ζήσω όπως όλος ο κόσμος και από την ανικανότητά μου, την αδυναμία μου μάλλον, να το καταφέρω. Όταν τα νεύρα, το στομάχι, το συκώτι σου - και πάει λέγοντας - είναι σμπαράλια, δεν βγαίνεις απ' την τρύπα σου ή αποφεύγεις τον ήλιο, τον αέρα, τη θάλασσα, που όλα μαζί δεν μπορεί παρά να αποβούν θανάσιμα για μένα αν θέλω να τ' απολαύσω. Γιατί δυστυχώς αυτό ακριβώς προσπάθησα να κάνω, με το συνηθισμένο αδιόρθωτο πάθος μου,

Η πρώτη μου σκέψη όταν σηκώθηκα απ' το κρεβάτι μέσα στη νύχτα ήταν να πάω να πέσω απ' τον γκρεμό στη θάλασσα. Αλλά η νύχτα ήταν τέλεια, και χωρίς ψεγάδι' έτσι απλά με γέμισε.
Εμίλ Σιοράν (1911- 1995)

Η ήττα μου δεν συνίσταται στο ότι είμαι μόνος
..........αλλά στο ότι αισθάνομαι μόνος



* Το κείμενο αποτελεί μέρος από το Τετράδιο της Ταλαμάνκα
Δημοσιεύθηκε στην Λέξη - 164/165, Αύγ.2001
σε μετάφραση Βαρβάρας Χατζάκη
*Φωτογραφίες: sibiul.ro, poezie.ro, cioran.com

Ετικέτες , ,

3 Μαΐ 2008

48 ~ Krzysztof Kieślowski: Ό,τι είναι καλό φθίνει και πεθαίνει.

* [Κατάγομαι] από μια ταπεινή οικογένεια. Ο πατέρας μου ήταν μηχανικός και δούλευε στην οικοδομή. Η μητέρα μου ήταν υπάλληλος. Γεννήθηκα το 1941, μία δύσκολη περίοδο. Στα δεκαέξι χάνω τον πατέρα μου από φυματίωση. Όταν ήμουν μικρός ταξιδεύαμε πολύ. Στην αρχή ήταν οι συχνές μετακινήσεις του πατέρα μου, μετά η διαμονή του σε σανατόρια. Με αυτό τον τρόπο απέκτησα τις συνήθειές μου: τα τραίνα, τα έπιπλα πίσω μας, τους φίλους που αποκτούσα και μετά τους έχανα. Ποτέ δεν γνώρισα παππούδες. Δεν έχω πραγματικές ρίζες. Κάποια στιγμή μέτρησα τις μετακομίσεις μας: 40...

* [Μικρό παιδί για σινεμά] δεν είχα χρήματα. Πολλές φορές όμως με άλλους πιτσιρικάδες σκαρφαλώναμε στη στέγη του κινηματογράφου και από μια τρύπα κοιτούσαμε το κοινό. Τον υπόλοιπο καιρό διάβαζα. Στα δεκαπέντε μου είχα διαβάσει όλους τους κλασικούς.

* Πήγα σε αρκετά σχολεία με την ελπίδα μιας υποτροφίας. Ήταν τόσο απελπιστική η έλλειψη χρημάτων, που πήγα σε μια σχολή πυροσβεστών στο Wroclaw, μόνο και μόνο επειδή είχαμε δωμάτιο κι ένα μικρό μισθό. [Δεν ήθελα να γίνω πυροσβέστης] Ο πατέρας μου μ' έβγαλε από εκεί. Πήγα τελικά σε κανονικό σχολείο. Σχεδόν μια ολόκληρη χρονιά. Ένας καθηγητής, πραγματικό φόβητρο για όλους, με κάλεσε μια μέρα κι, αφού έριξε μια ματιά στις σημειώσεις μου της χημείας, μου είπε: "Κισλόφσκι καλύτερα θα έκανες να έμενες πυροσβέστης!". Oρκίστηκα να μην ξαναβρεθώ ποτέ σε τέτοια περιφρονητική κατάσταση. Ποτέ. Ήταν ένα σημείο ρήξης στη ζωή μου. Ήμουν δεκατεσσάρων χρονών. Έγραψα σε ένα μακρυνό θείο, διευθυντή σε μια σχολή θεάτρου, που δίδασκαν θεατρικές τεχνικές. Έτσι άρχισα να σπουδάζω σκηνογραφία. [Δε με ενδιέφερε] αλλά είχα μια μικρή επιδεξιότητα: μπορούσα να τοποθετώ μια σκάλα και να κρατώ ένα πινέλο, αυτό ήταν όλο. Κρίμα: αν είχα πάρει μαθήματα ξυλουργικής, θα ήξερα σήμερα να ενώσω δυο σανίδες σε ευθεία γωνία, πράγμα για το οποίο είμαι ανίκανος. Αντίθετα ξέρω να βάφω ένα διαμέρισμα. Μπορώ να είμαι χρήσιμος καμιά φορά.

[Ο κινηματογράφος είναι άχρηστος] τελείως. Ίσως για λίγη συγκίνηση... αλλά τι είναι μπροστά σ' ένα τραπέζι; Ένα τραπέζι είναι κάτι το σοβαρό. Μια μέρα, μια νεαρή μού είπε ότι η "Διπλή ζωή της Βερονίκ" την έκανε να καταλάβει τι είναι η ψυχή... Ίσως ο κινηματογράφος, μια δουλειά δύσκολη και χρονοβόρα, να είναι χρήσιμος για τέτοια πράγματα... Ίσως. Στην πραγματικότητα δεν έχω καμιά επιλογή: δεν ξέρω να κάνω τίποτε άλλο, ούτε καν να ενώσω δυο τάβλες. Έτσι κάνω κινηματογράφο.

Εκείνα τα χρόνια. γύρω στο '60-'62, ήταν πολύ ευνοϊκά για το θέατρο στην Πολωνία. Δεν ήθελα να κάνω σκηνογραφία, αλλά να βλέπω θέατρο. Κάθε μέρα κι ένα εκπληκτικό έργο. Μετά συζητήσεις όλη τη νύχτα... Dürrenmatt, Brecht... Έπειτα δοκίμασα τη σχολή κινηματογράφου του Λοντζ, αλλά δεν με δέχτηκαν. Πήρα μια μικρή δουλειά ενδυματολόγου και το αστείο είναι πως δούλευα με ηθοποιούς τους οποίους τώρα παίρνω στα έργα μου. ... Ξαναέδωσα εξετάσεις στην σχολή του Lodz κι απέτυχα για δεύτερη φορά. Θυμάμαι τη μητέρα μου στο σταθμό να κλαίει κάτω από την βροχή: τότε είπα στον εαυτό μου ότι δεν θα ξανασυνέβαινε άλλη αποτυχία. Την τρίτη φορά πέτυχα... Από το 1964 ως το 1968 παρακολούθησα τη σχολή του Lodz. Εκεί ανακάλυψα τον Ρενουάρ, τον νεορεαλισμό, τον Όρσον Γουέλς και τον μοντέρνο αγγλικό κινηματογράφο, που λατρεύω. Ακόμα τον Κεν Λόουτς, τον Μπο Βιντερμπεργκ... Ήταν η εποχή που ο κινηματογράφος μπορούσε να αλλάξει τη ζωή. Μιλούσαμε, παθιαζόμασταν, πολλές φορές τσακωνόμασταν ακόμα. Αυτή η εποχή δεν υπάρχει πια. Να τι αποδεικνύει την θεωρία μου: ό,τι είναι καλό φθίνει και πεθαίνει. Ό,τι αρχίζει καλά, τελειώνει άσχημα. Ό,τι αρχίζει άσχημα τελειώνει ακόμα πιο άσχημα.

* Είμαι 50 χρονών και θα ήθελα να σταματήσω να δουλεύω. Θα συνεχίσω βέβαια, αλλά μου αρέσει να λέω πως θα μπορούσα να σταματήσω... Δουλεύω "Τα τρία χρώματα", ένα σύνολο σε τρία κεφάλαια: Το ένα στα κόκκινα, το άλλο στα λευκά, το τελευταίο στα μπλε. Είναι μια τριλογία που μιλά για θέματα συνδεδεμένα με τα χρώματα της γαλλικής σημαίας. Αυτό σημαίνει πολύ ξεκάθαρα: ισότητα, ελευθερία, αδελφοσύνη. Τι σημαίνουν όλα αυτά σήμερα; Για μας, για σας, για εμένα; Τι είναι η ελευθερία, τι είναι η ισότητα, τι είναι η αδελφοσύνη; Να τρία ερωτήματα που θέσαμε στους εαυτούς μας, ο συνεργάτης μου κι εγώ. Δεν πιστεύω πως θα βρούμε απάντηση.
Κριστόφ Κισλόφσκι (1941-1996)


*  αποσπάσματα από δύο συνεντεύξεις του Κισλόφκσι
στα γαλλικά κινηματογραφικά περιοδικά STUDIO και PREMIERE.
Aναδημοσιεύθηκε στην Οδό Πανός - τ. 58, Νοε. 1991,
σε μετάφραση Νίκου Ε. Καββαδία και Έφης Νιάρου
*Φωτογραφίες: kinema.uwaterloo.ca, en.wikipedia.org,
luminarieart.com

Ετικέτες , ,